به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین مسلم گریوانی در نشست علمی مجازی «بررسی تطبیقی انتقادی معنویت اسلامی و معنویت مدرن» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، در تبیین مواجه معنویت در اندیشه اسلام و معنویت مدرن، اظهار داشت: این بحث یک موضوع قابل توجه است و مطالعات خوبی در چند دهه اخیر در کشور ما و دنیای غرب شکل گرفته است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه معارج عنوان کرد: چند کلمه مهم و محوری در این بحث هست، یکی عنوان معنویت است، دیگری معنویت اسلامی و سوم معنویت مدرن و نسبت اینها با همدیگر مهم است؛ وقتی می گوییم معنویت، مقصود چیست و تفاوت آن با مفاهیم و ارزش های مشابه مثل اخلاق، شریعت، دین، عرفان، سلوک و مفاهیمی از این قبیل چیست و چه بار معنایی دارد که در مفاهیم دیگر شاید نباشد؟ معنویت اسلامی چیست و چه خصلتی در قسمت اسلامی وجود دارد که در جای دیگر نیست؟ صرف مدرن بودن به چه معناست؟
وی با بیان این که تعریف از معنویت در دنیای شرق و غرب زیاد است، گفت: علامه جعفری، آیت الله مصباح، آیت الله جوادی و متقدمین از بزرگان معانی مختلفی ارائه کرده اند، هرچند کلمه معنویت جدید نیست ولی به هرحال شاید معنویت را بتوان رویکرد باطنی به همه چیز اعم از انسان، هستی، دین و ایده ها تعریف کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین گریوانی افزود: معنویت توجه به معنا است، شما کارمندی را فرض کنید که وارد اداره خود می‌شود کارهای روزمره را انجام می دهد و خارج می‌شود، این کار بدون معناست ولی وقتی برای خود هدف و مقصود و غایتی کار کند، کار او لذت بخش و دلچسب می‌شود، همین طور در امور دیگر از جمله درس خواندن و حتی مناسک دینی از جمله نماز باید معنویت را در نظر داشته باشیم.
وی در ادامه عنوان کرد: چرا دین داری کم شده است؟  دین چیز بدی نیست ولی کاری کرده ایم که دین به احکام و آداب و مناسک خلاصه شده و در یک کلام منهای معنا معرفی شده است در حالی که روح دین، معنا است و برای این که دین را بد معرفی کرده ایم، همه گریزان هستند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: معنویت یعنی رویکرد باطنی به همه چیز و همه امور، به عنوان مثال هیچکس حاضر نیست، جان خود را به خطر بیاندازد و شما اگر در حال افتادن از بلندی یا پله باشید سعی می کنید خود را نجات بدهید ولی چطور می‌شود که جوانی با اختیار و انتخاب به جبهه می رود و جان خود را فدا می‌کند، این عشق چیزی جز معنویت نیست چون در این نوع مرگ، معنویت وجود دارد در حالی که در رفاه دنیوی چنین معنویتی نیست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: معنویت مدرن که در دنیای غرب شکل گرفت تعبد منهای عقلانیت و دین است؛ در اواخر قرن ۱۹ دنیای غرب به رفاه رسید، پیشرفت و توسعه و آرامش و آسایش و تکنولوژی پیدا کرد، ولی در اواخر قرن ۱۹ احساس کرد آرامش ندارد، چون نمی دانست عاقبت و نهایت این رفاه و آزادی و آسایش چه می‌شود.
حجت الاسلام والمسلمین گریوانی با تأکید بر این که اسلام بر توجه به گذشته، حال و آینده تأکید زیادی دارد، گفت: انسان مدرن به محض این که احساس کرد دین را حذف کرده با وجود این که رفاه و آسایش داشت، اما دچار بحران معنویت شده است؛ پس چند راه داشت یا باید به دین برگردد که محال است چون دین را خرافه و دست و پا گیر می‌داند، یا باید الحاد را ادامه بدهد و انکار دین را ادامه بدهد این هم ممکن نیست چون غرق در افسردگی و اضطراب و بحران معناست و سوم آن که از دین، شرعیت و تکالیف و مناسک را حذف کند و هسته آن را بگیرد که همین کار را کرد و شد معنویت مدرن چون شریعت و خدا و احکام و تکالیف را حذف کرد.
وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: انسان معاصر دنبال این بود که بار سنگینی خدا را حذف کند، اولین ویژگی معنویت مدرن همین بود که دنبال این است که این معنویت بتواند تکلیف و شریعت را حذف کند، ایمان ناواقع گرا را دنبال کند یعنی ایمانی که متعلق ندارد بلکه صرف ایمان به کائنات و نیروی کیهانی و شعور کیهانی و چیزهایی که در عرفان حلقه مطرح می‌شود.
وی با بیان این که در معنویت مدرن ایمان به مبدأ و معاد حذف می‌شود، یادآور شد: این معنویت با دنیا و لذت های آن سازگار است؛ اما معنویت اسلامی بنابر گفته استاد مطهری عبارت است از تبیین معارف قلبی همراه با معارف عقلی.
وی با تأکید بر این که معنویت، صرف رفتار و توجه و رویکرد و احساس و ذهنیت نیست، گفت: معنویت اسلامی همچون مدرن نیست که فقط احساس باشد بلکه معنویت اسلامی هم معارف قلبی و شهودی است که رویکرد باطنی باشد و هم عقلی است، یک سالک وقتی حرکت به سمت خدا می‌کند، وسط راه برایش پرسش ها و شبهات و شهوات پدید می آید که عقل می‌گوید: وسط راه اگر جاذبه هایی دیدی نایست بلکه ادامه بده، در حقیقت این عقل است که مسیر درست را نشان می دهد.
وی عنوان کرد: پس معنویت اسلامی عبارت است از معارف عقلی و شهودی و درست و در حقیقت معنویت مدرن معنویتی است که بر خلاف شعارهای اولیه خود عقلانیت را حذف کردند و در جلسات عرفانی نیز به افراد می‌گویند این جا جای پرسش نیست بلکه جای عشق است، اما در طول تاریخ معنویت اسلامی در قالب عرفا و حکما جلوه پیدا کرده است و تمام علمای ما فیلسوف و فقیه بوده اند.